1968, 2005 VE 2018 SOSYAL BİLGİLER DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMLARINA GÖRE HAZIRLANAN DERS KİTAPLARININ KAVRAMLAR AÇISINDAN İNCELENMESİ
Author :
Abstract
Türkiye’de 50 yıllık süreçte ortaya çıkan sosyal bilgiler ders kitaplarındaki değişimi ve varsa gelişimi, karşılaştırmalı olarak betimleme amacıyla planlanan bu çalışmada, 1968, 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarına göre hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları kavramları içerme durumları açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Nitel araştırma modelinin benimsendiği bu çalışmada veriler doküman analizi yoluyla elde edilmiş ve MAXQDA 12 programı kullanılmıştır. 1968, 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarına göre hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alması gereken 91 kavramdan 86 tanesi ders kitaplarının üçünde de yer almaktadır. Bunun yanı sıra “İklim” ve “İsraf” kavramlarının 1968 ve 2018’e göre hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer aldığı ancak 2005’e göre hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer almadığı, “Yargı”, “Anayasa” ve “Din” kavramlarının ise sadece 1968’e göre hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer aldığı görülmüştür.
Keywords
Abstract
This comparative descriptive study aims to investigate the change and possible development in terms of conceptual content in the 4th grade social studies textbooks published in Turkey over 50 years and prepared according to the 1968, 2005 and 2018 curricula. A qualitative research model was adopted. Data were collected through document analysis, and the MAXQDA 12 program was used. Of the 91 concepts that should be included in the 4th grade social studies textbooks prepared according to the 1968, 2005 and 2018 Social Studies curricula, 86 are included in all three of the textbooks. The concepts of “Climate” and “Waste” are included in the 4th grade social studies textbooks prepared according to the 1968 and 2018 curricula, but not in the 4th grade social studies textbook prepared according to 2005 curriculum, whereas the concepts of “Judiciary”, “Constitution” and “Religion” were detected only in the 4th grade social studies textbook prepared according to the 1968 curriculum.
Keywords
- Akşit, İ. (2016). 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Türk Tarihinde Yolculuk Ünitesinde Geçen Bazı Kavramların Öğrenilmesi Sürecinde Karşılaşılan Sorunların Belirlenmesi ve Çözümüne Yönelik Bir Eylem Araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
- Ceyhan, E ve Yiğit, B. (2005). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Anı.
- Ciritci, H., M. (2012). Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Kavramların 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Metinlerde Kullanılma Sıklıkları ile Giriş, Geliştirme ve Pekiştirme Düzeyleri Açısından Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
- Dursun, F. ve Eşgi, N. (2008). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretimi Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 21-34.
- Ertürk, E. (2006). Ders Kitaplarında Toplum, Yurttaşlık, Vatanseverlik ve Ekonomi Anlayışının Dönüşümü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Gülersoy, E., A. (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
- Hızarcı, H., S. (2009). İlköğretim 6. Sınıf Yeni Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Okunabilirlik Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Karakuş, Y. (2019). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Ders Programındaki kavramların Yer Alma Durumu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
- Keser, H. (2004). İlköğretim 4. Sınıf Bilgisayar Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 261-280.
- Kılınç, E., Çoban, O. ve Akşit, İ. (2015) Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Bazı Tarihsel Kavramların Kullanımının Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(3), 633-652.
- Kurtoğlu, A. (2009). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Sosyal Kavramlar Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- MEB (1968). 1968 İlkokul Programı. Ankara: MEB Yayınları.
- MEB (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (4-5. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
- Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research. A Guide To Design And İmplementation. San Francisco: Jossey-Bass.
- Öktem, G. (2006). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Yer Alan Kavramları Anlama ve Kazanma Düzeyleri (Yeni Programın Pilot Uygulaması Samsun İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
- Özcan, N. (2010). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Yer Alan “Adım Adım Türkiye” Ünitesindeki Kavramların Öğrenilme Düzeyi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Özkan, U. B. (2020). Eğitim Bilimleri Araştırmaları İçin Doküman İnceleme Yöntemi. Ankara. Pegem Akademi Yayıncılık.
- Özsoy Sümengen, F. (2010). 2007-2008 Öğretim Yılı İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Pedagojik Açıdan İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
- Safran, M. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretimine Bakış. Bayram, T. ve Adem, Ö. (Ed.), Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (2-15). Ankara: Pegem.
- Safran, M. ve Ata, B. (2003). Öğrencilerin tarih metinlerinden anlam çıkarmalarına yönelik araştırmalara bir bakış. C. Şahin (Der.) Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler. Ankara: Gündüz, 339-355.
- Şahin, H. (2004). Etkili Bir Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Nitelikleri. Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 365-375.
- Şenyurt, S. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi. M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (69-92). Ankara: Pegem.
- Tay, B. (2005). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Öğrenme Stratejileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 209–225.
- Tay, B. (2017). 2005 Sosyal Bilgiler Dersi Programı ile 2017 Sosyal Bilgiler Ders Taslak Öğretim Programının Karşılaştırılması. International Journal of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
- Ülgen, G. (2004). Kavram Geliştirme Kuramlar ve Uygulamalar. Ankara: Nobel.
- Ünal, F. ve Ünal, M. (2011). 1998 ve 2004 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarına Göre Hazırlanan 7. Sınıf Ders Kitaplarındaki Kavramların Karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1 (2), 142-154.
- Vartanian, P. (1962). Criteria and Techniques for Textbook Evaluation. The Social Studies, 53(4), 123-127. DOI: 10.1080/00220973.1941.11018465.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
- Yılmaz, A. (2009). 1998 ve 2004 Sosyal Bilgiler Programına Göre Hazırlanan Ders Kitaplarındaki Bazı Kavramların Veriliş Biçimlerinin Karşılaştırılması. Marmara Coğrafya Dergisi, 19, 130-152. EXTENDED ABSTRACT
