Author :
Abstract
Bu araştırmada, sosyal bilgiler dersi kapsamında yer alan temel hak kaynaklı toplumsal sorunların kavranmasına yönelik değer odaklı etkinliklerin etkisini belirleyebilmek amaçlanmıştır. Araştırmada, nitel ve nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı karma yöntem tercih edilmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda, öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Veri toplama araçları nitel yönteme uygun olarak hazırlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Bursa ili Gemlik ilçesinde bulunan bir devlet ortaokulunda yedinci sınıfa devam eden toplam 96 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma iki deney grubu (n=47) ve iki kontrol grubu (n=49) ile gerçekleştirilmiştir. Temel hak kaynaklı toplumsal sorunların öğretimine yönelik hazırlanan değer odaklı etkinlikler deney grubu öğrencilerine 6 ders saati boyunca uygulanmıştır. Bu süreçte kontrol grubunun eğitimine yönelik herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Araştırmada, veri toplama aracı olan “Toplumsal Sorunlar Soru Formu”, “Problem Ağacı Diyagramı” ve “Toplumsal Değişme ve Değerler Soru Formu” uygulama öncesi ve uygulama sonrası deney grubu ve kontrol grubu öğrencilerine yaptırılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Temel hak kaynaklı toplumsal sorunların nedenlerine, toplum üzerindeki etkilerine, çözümlerine ve değerlerle olan ilişkisine yönelik yapılan analizler sonucunda, deney grubu ve kontrol grubu öğrencilerinin uygulama öncesi ifadelerinde benzerlik görülürken, uygulama sonrası deney grubu öğrencilerinin ifadelerinin kontrol grubu öğrencilerinin ifadelerine göre oldukça zenginleştiği ve çeşitlendiği görülmüştür. Ayrıca deney grubu öğrencilerinin uygulama öncesi ve sonrası ifadelerinin değişim yüzdelerinde belirgin bir fark saptanırken, kontrol grubunda bu farkın belirgin olmadığı saptanmıştır.
Keywords
Abstract
In this research, it is aimed to determine the effect of value-oriented activities on understanding social problems originating from fundamental rights within the scope of social studies course. In the research, a mixed method, in which qualitative and quantitative methods are used together, was preferred. In the quantitative dimension of the study, a quasi-experimental design with pretest-posttest control group was used. Data collection tools were prepared in accordance with the qualitative method. The study group of the research consists of a total of 96 students attending the seventh grade in a state secondary school in the Gemlik district of Bursa province in the 2019-2020 academic year. The research was carried out with two experimental groups (n=47) and two control groups (n=49). Value-oriented activities prepared for teaching social problems originating from fundamental rights were applied to the experimental group students for 6 lesson hours. In this process, no intervention was made for the education of the control group. In the research, "Social Problems Questionnaire", "Problem Tree Diagram" and "Social Change and Values Questionnaire", which are data collection tools, were made by the experimental group and control group students before and after the application. The obtained data were subjected to content analysis. As a result of the analyzes made on the causes of social problems originating from fundamental rights, their effects on the society, their solutions and their relationship with values, it was seen that while the expressions of the experimental group and control group students were similar before the application, the expressions of the experimental group students after the application were considerably enriched and diversified compared to the expressions of the control group students. In addition, while there was a significant difference in the percentages of change in the expressions of the students in the experimental group before and after the application, it was determined that this difference was not significant in the control group.
Keywords
- Akdemir, M. ve Aydoğdu, H. (2019). Epistemolojik yanılgının kaynağı: Önyargı. Sentez
- Akgül, Ş. (2018). İlkokul 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları konusundaki bilinç düzeylerinin belirlenmesi: Bir ölçek geliştirme çalışması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
- Alkan, V., Şimşek, S. ve Armağan Erbil, B. (2019). Karma yöntem: Öyküleyici alanyazın incelemesi. Eg itimde Nitel Aras Tırmalar Dergisi, 7(2), 559-582.
- Althof, W. & W. Berkowitz, M. (2006). Moral education and character education: their relationship and roles in citizenship education. Journal of Moral Education, 35( 4), 495–518.
- Atatanır, H. ve Karataş, K. (2019). Yoksulluğa hak temelli yaklaşım. İnsan ve İnsan, 6 (21), 453-475.
- Aydemir, A. ve Ulu Kalın, Ö. (2018). 8. sınıf öğrencilerinin bağımsızlık, özgürlük, özgüven ve çağdaşlaşma değerlerine yönelik görüşlerinin ve algısal değişimlerinin incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 23(40), 87-100.
- Aydın, M. Z. ve Akyol Gürler, Ş. (2012). Okulda değerler eğitimi. Nobel Yayıncılık.
- Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. Paradigma
- Chaney, P. (2017). Comparative analysis of state and civil society discourse on the ımplementation of the United Nations’ convention on the rights of the child in North Africa. The Journal of North African Studies, 22(1), 6-34.
- Creswell, J. W. (2016 ). Araştırma deseni- nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (Çev.: S. B. Demir). Eğiten Kitap.
- Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmaları. Tasarımı ve yürütülmesi. (Çev. Ed., Y. Dede & S. B. Demir). (2. Baskıdan Çeviri). Anı
- Çavuş, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çocuk hakları kavramına ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
- Çiçen, M. E. (2019). Değer eğitimi temelli drama programının 6. sınıf öğrencilerinin demokratik değerleri kazanmalarına etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Danış, Z. ve Şahbikan, İ. (2014). Suça sürüklenmiş çocukların yeniden toplumsallaşma sürecinde ve insan hakları bağlamında sosyal hizmet yaklaşımlarının yeri ve önemi. Tarih Okulu Dergisi, 7(18), 627-651.
- Doğanay, A. (2015). Etkin vatandaşlık için düşünme becerilerinin öğretimi. İçinde C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (Demokratik vatandaşlık eğitimi) (ss.145-185). Pegem Akademi.
- Doğru Oral, S. (2020). İlkokul 3. sınıfta insan hakları farkındalığı geliştirmeye yönelik bir eylem araştırması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (53), 293-316.
- Dönmez, C. ve Akyol, C. (2017). Sosyal bilgilerde değerler eğitimine eleştirel bir bakış. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(30), 1396-1415.
- Durğun, A. (2018). Türkiye’de aile içi sorunlara yönelik sosyal politikalar ve şiddetin önlenmesi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Küsbd), 8(1), 1-12.
- Pehlivan, K. ve Acar, Y. B. (2009). Çocuklar ve eğitimde dışlanma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(2), 27-38.
- Dündar, H. ve Hareket, E. (2016). Türkiye’de ilköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının çocuk hakları açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 85-103.
- Erbay, E. (2013). Türkiye’de çocuk işçiliğinin büyük resmi. Toplum ve Sosyal Hizmet,
- Erbay, E. ve Tuncay, T. (2010). İnsan hakları eğitimi: güçlendirme yaklaşımı temelinde bir değerlendirme. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1(3), 147-162.
- Ereş, F. (2009). Toplumsal bir sorun: Suçlu çocuklar ve ailenin önemi. Aile ve Toplum, 5(17), 88-96.
- Gelen, İ. (2011). Sosyal bilgiler programındaki düşünme ile ilgili bazı ortak becerilerin kazanılma düzeyinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 83-106.
- Güner, T. ve Erdemli, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin hak ve sorumluluk kavramına ilişkin algıları. 7. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, Ankara Üniversitesi.
- Güngör, M. (2009). Eğitim hakkı ve sokakta yaşayan/çalışan çocuklar: Mersin İli örneği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 28-42.
- Hançer, G. (2019). Çocuk hakları ve çocuk istismarı konusunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kastamonu
- Hareket, E. (2018). Eğitim hukuku bağlamında çocuk hakları eğitimi: bir eylem araştırması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Hareket, E. ve Yel, S. (2017). Which perceptions do we have related to our rights as child? child rights from the perspective of primary school students. Journal Of Education and Learning, 6(3), 340-349.
- Has, S., Baytar, İ. ve Enginyürek, M. (2018). Hak İhlalleri. İçinde H. Akengin & İ. Dölek (Ed.), Günümüz dünya sorunları (ss.143-165). Pegem Akademi.
- Izgar, G. (2013). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerine uygulanan değerler eğitimi programının demokratik tutum ve davranışlara etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
- Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi. Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayın Dağıtım.
- Karcı, Y. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları konusunda farkındalık düzeylerini belirleyen faktörler [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Kocacık, F. (2001). Şiddet olgusu üzerine. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 1-7.
- MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6, 7. sınıflar), www.meb.gov.tr.
- Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi (2. Baskı) (Çev. Ed. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Pegem Akademi.
- Mooney, L. A & Knox, D. (2011). Understanding social problems 7. education, East Carolina University, Wadsworth, Cengage Learning.
- Özkan, R. (2011). Toplumsal yapı, değerler ve eğitim ilişkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi,
- Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. 3. Baskıdan Çeviri. Bütün, M ve Demir, S. B. (Ed.). Pegem Akademi.
- Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip olduğu zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
- Sözer, E. (2008). Sosyal bilgiler dersinin tanımı, kapsamı ve ilköğretim programındaki yeri. İçinde Y. Şefik (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss.41-55). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Şener Taplak, A., Polat, S. ve Yüzer, S. (2014). Çocuk haklarında unutulanlar ve çözüm önerileri. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-7.
- Şişman, M. (2011). Eğitim bilimine giriş. Pegem Akademi.
- Tiftikçi, M. Ş. (2018). Sosyal bilgiler beşinci sınıf öğrencilerinin çocuk hakları farkındalığına ilişkin görüşleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
- Topçu, B. (2019). Yaratıcı drama temelli çocuk hakları eğitimi programının geliştirilmesi ve uygulanması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep Üniversitesi Eğitim.
- Torun, F. ve Duran, H. (2014). Çocuk hakları öğretiminde oyun yönteminin başarıya, kalıcılığa ve tutuma etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 419-448.
- Torun, Y. (2010). İnsan hakları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 415-424.
- Turhan, A. (2016). İnsan hakkı kuşakları arasındaki tamamlayıcılık ilişkisi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 357-378.
- Uçuş, Ş. (2016). Exploring children’s perceptions and metaphors on children’s rights. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 811-833.
- Uçuş, Ş. (2014). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi: uygulama öğretmeninin ve katılımcıların görüşleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 3(2), 1-24.
- Ulusoy, K. ve Arslan, A. (2014). Değerli bir kavram olarak “değer ve değer eğitimi”. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi. Pegem Akademi.
- Üste, R. B. (2007). İnsan hakları eğitimi ve ilköğretimdeki önemi. Ege Akademik Bakış (1), 295-310.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
- Bursa province in the 2019-2020 academic year. The research was carried out with four
