Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında ve Ders Kitaplarında Okuryazarlık Becerilerinin İncelenmesi
Author :
Abstract
Bu araştırmada Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve sosyal bilgiler ders kitaplarının farklı okuryazarlıklar açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği araştırmanın verileri doküman incelemesi yoluyla elde edilmiş, betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretim programının özel amaçları içerisinde 12 maddenin okuryazarlık becerileriyle ilişkili olduğu, temel beceriler kapsamında okuryazarlıklara ilişkin açıklama bulunmadığı tespit edilmiştir. Öğrenme alanları incelendiğinde ise İnsanlar, Yerler ve Çevreler, Etkin Vatandaşlık, Üretim, Dağıtım ve Tüketim öğrenme alanlarının açıklamalarında doğrudan ve dolaylı olarak finansal okuryazarlık, dijital okuryazarlık ve medya okuryazarlığı becerilerine değinildiği; Birey ve Toplum, Kültür ve Miras, Küresel Bağlantılar öğrenme alanlarının açıklamalarında herhangi bir okuryazarlığa değinilmediği tespit edilmiştir. 5, 6 ve 7. kazanımları çoğunlukla hukuk okuryazarlığı ve politik okuryazarlık becerileri ile ilişkilendirilmiştir. 4. sınıf kazanımları ise çoğunlukla finansal okuryazarlık becerisiyle ilişkilendirilmiştir. Kazanımlarla ilişkilendirilemeyen bazı okuryazarlıkların ders kitaplarındaki metinlerle ya da görsellerle aktarıldığı belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarından hareketle programda bulunmayan okuryazarlık becerilerinin de ders kitaplarında tespit edilmesine yönelik araştırmalar yapılması önerilebilir.
Keywords
Abstract
This research aims to examine the Social Studies Curriculum and textbooks in terms of different literacy. The data for the study, which used a qualitative research approach, was gathered through document analysis and evaluated using descriptive analysis. When the research findings are analyzed in aggregate, it is concluded that twelve components are related to literacy skills within the special objectives, and there is no explanation for literacy within the scope of basic abilities. When learning areas are examined, it is discovered that financial literacy, digital literacy, and media literacy skills are mentioned both directly and indirectly in the explanations of the People, Places, and Environments, Active Citizenship, Production, Distribution, and Consumption learning areas; however, literacy is not mentioned in the explanations of the Individual and Society, Culture and Heritage, and Global Connections learning areas. Achievement in the fifth, sixth, and seventh grades was largely connected with legal literacy and political literacy skills. Fourth-grade achievement was largely connected with financial literacy skills. Based on the findings of the study research be performed to determine the literacy that is not included in the program in the textbooks.
Keywords
- Advisory Group on Citizenship. (1998, Eylül). Education for citizenship and the teaching of democracy in schools. London: Qualifications and Curriculum Authority. http://dera.ioe.ac.uk/4385/1/crickreport1998.pdf adresinden erişildi. (ET:26.12.2021)
- Akengin, H., Tuncel, G. ve Cendek, M. (2016). Öğrencilerde harita okuryazarlığının geliştirilme- sine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(34), 6169.
- Altay, N. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının beceriler açısından incelenmesi. Ata- türk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 276-297.
- Altun, A. (2005). Gelişen teknolojiler ve yeni okuryazarlıklar. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Altun, A.(2010). Medya okuryazarlığının sosyal bilgiler programlarıyla ilişkilendirilmesi ve öğretimi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Aşıcı, M. (2009) Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 9- 26.
- Avcı, E. ve Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları etkin vatandaşlık öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21
- Berber, H.S. (2019). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının okuryazarlıklar bakımından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Coolican, H. (2009). Research Methods and Statistics Psychology. Hodder Education, 5.th Edi- tion.
- Çengelci, T.K. ve Bursa, S. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının hukuk okuryazarlığına ilişkin algıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 372-388.
- Çelik, A. ve Kamış, E. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının öğrenme alanı-beceri ilişkisi bağlamında değerlendirilmesi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 391-410.
- Demir, A. Y., Özyurt, M. (2021). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitaplarının 21. yüzyıl becerileri bağlamında incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1254-1290. https://doi.org/10.17679/inuefd.867905
- Duman, B. ve Tural, A. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının okuryazarlık becerileri açsından incelenmesi. 3. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi, Bodrum/Muğla.
- Gedik, H. ve Açıl, F. (2020). 21. yüzyılda sosyal bilgiler için farklı okuryazarlıklara bakış. N. E. Akhan ve S. Demirezen (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Alternatif Konular (s. 137-176). Nobel Yayıncılık.
- Görmez, E. (2018). Güncellenen sosyal bilgiler programının politik okuryazarlık becerisi bakı- mından yeterliliği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(18), 109114. https://doi.org/10.18506/anemon.464391
- Jolls, T., & Johnsen, M. (2018). Media literacy: A foundational skill for democracy in the 21st century. Hastings Law Journal, 69, 1379-1408.
- Kara, H. ve Tangülü, Z. (2017). Sosyal bilgiler öğretim programında hukuk ve politik okurya- zarlığı üzerine bir durum incelemesi. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 2(1), 1-28.
- Kıyıcı, F. ve Yiğit E. ve Darçın, E.S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okurya- zarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
- Larangeira, R. ve Merwe, C. D. (2016). Map literacy and spatial cognition challenges for student geography teachers in South Africa. Perspectives in Education, 34 (2), 120-138. DOI: http://dx.doi.org/10.18820/2519593X/pie.v34i2.9
- Marcolin, S. ve Abraham, A. (2006). Financial literacy research: current literature and future oppor- tunities . 3rd International Conference of Contemporary Business 2006 Leura, 21-22 September https://ro.uow.edu.au/commpapers/223 adresinden erişildi. (ET:21.12.2021)
- MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı, http://mufredat.meb.gov.tr adresinden erişildi. (ET:18.10.2021)
- MEB (2020a) 4. sınıf ders kitabı. Tuna Matbaacılık AŞ. https://www.eba.gov.tr/ adresinden erişil- di. (ET:18.10.2021)
- MEB (2021b) 5. sınıf ders kitabı. Ata Yayıncılık. https://www.eba.gov.tr/ adresinden erişildi. (ET:18.10.2021)
- MEB (2021c) 6. sınıf ders kitabı. Anadol Yayıncılık. https://www.eba.gov.tr/ adresinden erişildi.
- MEB (2021d) 7. sınıf ders kitabı. Ekoyay Eğitim Yayıncılık. https://www.eba.gov.tr/ adresinden
- Moseley, C. (2000). Teaching for enviromental literacy. Clearing House, 74 (1), 23-25.
- Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye de- neyimi. Bilgi Dünyası, 11(1), 101-121.
- Özerbaş, M. ve Kuralbayeva, A. (2018). Türkiye ve Kazakistan öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 16-25.
- Pandey, A., Shukkur, S. (2010). Legal literacy projects: clinical experience of empowering the poor in India. In: Bloch FS (ed) The Global Clinical Movement. Oxford University Press, 241–251.
- Reddy, P., Sharma, B., ve Chaudhary, K. (2020). Digital literacy: A review of literature. Internati- onal Journal of Technoethics, 11(2), 65-94.
- Saldana, J. (2011). Fundamentals of qualitative research. Oxford University Press.
- Sarıgül, H. (2015). Finansal okuryazarlık tutum ve davranış ölçeği: geliştirme, geçerlik ve güve- nirlik. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 200-218.
- TDK (2021) Güncel Türkçe Sözlük. https://www.tdk.gov.tr/ adresinden 25.11.2021 tarihinde erişildi.
- Tufan, S. (2019). 2018 tarihli sosyal bilgiler öğretim programı ve 4-7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapla- rında ekonomi okuryazarlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- Yalçınkaya, E. Ve Er, T. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde finansal okuryazarlık. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), 1-24.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Extended Abstract
