Author:
Abstract
Amaç: Bu çalışma bireylerin sağlık algısının sağlık arama davranışı ile ilişkisinin ölçülmesi amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmada nicel araştırma deseni kullanılmış olup tanımlayıcı niteliktedir. Veri toplama aracı olarak Kadıoğlu ile Yıldız(2010) tarafından Türkçe ’ye çevrilip güvenilirlik testleri yapılmış olan Diamond ve arkadaşları(2007) tarafından geliştirilen iç tutarlık katsayısı 0,70 ile 0,77 arasında değişen Sağlık Algısı Ölçeği ve Kıraç(2019) tarafından geliştirilip geçerlilik güvenirliği yapılmış ve iç tutarlık katsayısı 0,75 olan Sağlık Arama Davranışı Ölçeği kullanılmıştır. Bu bağlamda kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak Türkiye’de yaşamakta olan 633 bireye ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmada frekans, yüzde, ortalama, standart sapma gibi tanımlayıcı analizlerin yanı sıra bağımsız gruplarda t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan 633 bireyin %61(386)’i kadın %39(247)’u erkektir. Katılımcıların 52,9(335)’u sağlık durumlarını iyi; %27,2(172)’si orta olarak değerlendirmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin %16,4(104)’ü herhangi bir sağlık sigortası kapsamında değilken, %76,3(483)’ünün genel sağlık sigortası, %7,3(46)’ünün ise özel sağlık sigortası kapsamında olduğu görülmektedir. Yapılan t-testi sonucunda katılımcıların cinsiyetlerine ve kronik hastalıkları olup olmama durumlarına göre sağlık algılarında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Ancak katılımcıların sosyal medya kullanımlarına göre sağlık algısı ölçeğinin kesinlik alt boyutunda ve online sağlık arama davranışında anlamlı bir fark bulunmuştur. Buna göre sosyal medya kullanan bireylerin kesinlik algısının sosyal medya kullanmayan bireylerden daha düşük olduğu ve sosyal medya kullanan bireylerin online sağlık arama davranışının sosyal medya kullanmayan bireylere göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların öz farkındalık düzeyleri ile sağlığa verdikleri önem arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki; profesyonel sağlık arama davranışları ile öz farkındalık düzeyleri arasında negatif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan bireylerin geleneksel sağlık arama davranışları ile kontrol merkezi algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki; geleneksel sağlık arama davranışları ile kesinlik algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki vardır.
Sonuç: Sonuç olarak bireylerin sosyal medya kullanım durumlarına, yaşına ve bir yılda sağlık kurumuna ortalama gidiş sayısına göre sağlık algılarında; cinsiyet, eğitim durumu ve gelir düzeyine göre sağlık arama davranışlarında anlamlı farklılıklar olduğu görüşmüştür. Bunun yanı sıra katılımcıların online sağlık arama davranışları ile sağlık algısının kontrol merkezi(r=0,242) ve kesinlik(r=0,214) alt boyutları arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer bir ifade ile bireylerin online sağlık arama davranışları arttıkça kesinlik sağlık algısı ve kontrol merkezi algısı da artmaktadır. Buradan hareketle bireylerin online sağlık arama davranışı gösterdiklerinde aradıkları durum ile ilgili kesin ve kontrol edilebilir sonuçlara ulaştıklarına inandıkları yorumu yapılabilmektedir. Son olarak sağlık algısı ile sağlık arama davranışı arasında düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir.
Keywords
Abstract
Amaç: Bu çalışma bireylerin sağlık algısının sağlık arama davranışı ile ilişkisinin ölçülmesi amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmada nicel araştırma deseni kullanılmış olup tanımlayıcı niteliktedir. Veri toplama aracı olarak Kadıoğlu ile Yıldız(2010) tarafından Türkçe ’ye çevrilip güvenilirlik testleri yapılmış olan Diamond ve arkadaşları(2007) tarafından geliştirilen iç tutarlık katsayısı 0,70 ile 0,77 arasında değişen Sağlık Algısı Ölçeği ve Kıraç(2019) tarafından geliştirilip geçerlilik güvenirliği yapılmış ve iç tutarlık katsayısı 0,75 olan Sağlık Arama Davranışı Ölçeği kullanılmıştır. Bu bağlamda kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak Türkiye’de yaşamakta olan 633 bireye ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmada frekans, yüzde, ortalama, standart sapma gibi tanımlayıcı analizlerin yanı sıra bağımsız gruplarda t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan 633 bireyin %61(386)’i kadın %39(247)’u erkektir. Katılımcıların 52,9(335)’u sağlık durumlarını iyi; %27,2(172)’si orta olarak değerlendirmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin %16,4(104)’ü herhangi bir sağlık sigortası kapsamında değilken, %76,3(483)’ünün genel sağlık sigortası, %7,3(46)’ünün ise özel sağlık sigortası kapsamında olduğu görülmektedir. Yapılan t-testi sonucunda katılımcıların cinsiyetlerine ve kronik hastalıkları olup olmama durumlarına göre sağlık algılarında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Ancak katılımcıların sosyal medya kullanımlarına göre sağlık algısı ölçeğinin kesinlik alt boyutunda ve online sağlık arama davranışında anlamlı bir fark bulunmuştur. Buna göre sosyal medya kullanan bireylerin kesinlik algısının sosyal medya kullanmayan bireylerden daha düşük olduğu ve sosyal medya kullanan bireylerin online sağlık arama davranışının sosyal medya kullanmayan bireylere göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların öz farkındalık düzeyleri ile sağlığa verdikleri önem arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki; profesyonel sağlık arama davranışları ile öz farkındalık düzeyleri arasında negatif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan bireylerin geleneksel sağlık arama davranışları ile kontrol merkezi algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki; geleneksel sağlık arama davranışları ile kesinlik algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki vardır.
Sonuç: Sonuç olarak bireylerin sosyal medya kullanım durumlarına, yaşına ve bir yılda sağlık kurumuna ortalama gidiş sayısına göre sağlık algılarında; cinsiyet, eğitim durumu ve gelir düzeyine göre sağlık arama davranışlarında anlamlı farklılıklar olduğu görüşmüştür. Bunun yanı sıra katılımcıların online sağlık arama davranışları ile sağlık algısının kontrol merkezi(r=0,242) ve kesinlik(r=0,214) alt boyutları arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer bir ifade ile bireylerin online sağlık arama davranışları arttıkça kesinlik sağlık algısı ve kontrol merkezi algısı da artmaktadır. Buradan hareketle bireylerin online sağlık arama davranışı gösterdiklerinde aradıkları durum ile ilgili kesin ve kontrol edilebilir sonuçlara ulaştıklarına inandıkları yorumu yapılabilmektedir. Son olarak sağlık algısı ile sağlık arama davranışı arasında düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir.