Author :
Abstract
Amaç: Bu çalışma bireylerin sağlık algısının sağlık arama davranışı ile ilişkisinin ölçülmesi amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmada nicel araştırma deseni kullanılmış olup tanımlayıcı niteliktedir. Veri toplama aracı olarak Kadıoğlu ile Yıldız(2010) tarafından Türkçe ’ye çevrilip güvenilirlik testleri yapılmış olan Diamond ve arkadaşları(2007) tarafından geliştirilen iç tutarlık katsayısı 0,70 ile 0,77 arasında değişen Sağlık Algısı Ölçeği ve Kıraç(2019) tarafından geliştirilip geçerlilik güvenirliği yapılmış ve iç tutarlık katsayısı 0,75 olan Sağlık Arama Davranışı Ölçeği kullanılmıştır. Bu bağlamda kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak Türkiye’de yaşamakta olan 633 bireye ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmada frekans, yüzde, ortalama, standart sapma gibi tanımlayıcı analizlerin yanı sıra bağımsız gruplarda t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan 633 bireyin %61(386)’i kadın %39(247)’u erkektir. Katılımcıların 52,9(335)’u sağlık durumlarını iyi; %27,2(172)’si orta olarak değerlendirmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin %16,4(104)’ü herhangi bir sağlık sigortası kapsamında değilken, %76,3(483)’ünün genel sağlık sigortası, %7,3(46)’ünün ise özel sağlık sigortası kapsamında olduğu görülmektedir. Yapılan t-testi sonucunda katılımcıların cinsiyetlerine ve kronik hastalıkları olup olmama durumlarına göre sağlık algılarında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Ancak katılımcıların sosyal medya kullanımlarına göre sağlık algısı ölçeğinin kesinlik alt boyutunda ve online sağlık arama davranışında anlamlı bir fark bulunmuştur. Buna göre sosyal medya kullanan bireylerin kesinlik algısının sosyal medya kullanmayan bireylerden daha düşük olduğu ve sosyal medya kullanan bireylerin online sağlık arama davranışının sosyal medya kullanmayan bireylere göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların öz farkındalık düzeyleri ile sağlığa verdikleri önem arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki; profesyonel sağlık arama davranışları ile öz farkındalık düzeyleri arasında negatif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan bireylerin geleneksel sağlık arama davranışları ile kontrol merkezi algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki; geleneksel sağlık arama davranışları ile kesinlik algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki vardır.
Sonuç: Sonuç olarak bireylerin sosyal medya kullanım durumlarına, yaşına ve bir yılda sağlık kurumuna ortalama gidiş sayısına göre sağlık algılarında; cinsiyet, eğitim durumu ve gelir düzeyine göre sağlık arama davranışlarında anlamlı farklılıklar olduğu görüşmüştür. Bunun yanı sıra katılımcıların online sağlık arama davranışları ile sağlık algısının kontrol merkezi(r=0,242) ve kesinlik(r=0,214) alt boyutları arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer bir ifade ile bireylerin online sağlık arama davranışları arttıkça kesinlik sağlık algısı ve kontrol merkezi algısı da artmaktadır. Buradan hareketle bireylerin online sağlık arama davranışı gösterdiklerinde aradıkları durum ile ilgili kesin ve kontrol edilebilir sonuçlara ulaştıklarına inandıkları yorumu yapılabilmektedir. Son olarak sağlık algısı ile sağlık arama davranışı arasında düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir.
Keywords
Abstract
Amaç: Bu çalışma bireylerin sağlık algısının sağlık arama davranışı ile ilişkisinin ölçülmesi amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmada nicel araştırma deseni kullanılmış olup tanımlayıcı niteliktedir. Veri toplama aracı olarak Kadıoğlu ile Yıldız(2010) tarafından Türkçe ’ye çevrilip güvenilirlik testleri yapılmış olan Diamond ve arkadaşları(2007) tarafından geliştirilen iç tutarlık katsayısı 0,70 ile 0,77 arasında değişen Sağlık Algısı Ölçeği ve Kıraç(2019) tarafından geliştirilip geçerlilik güvenirliği yapılmış ve iç tutarlık katsayısı 0,75 olan Sağlık Arama Davranışı Ölçeği kullanılmıştır. Bu bağlamda kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak Türkiye’de yaşamakta olan 633 bireye ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmada frekans, yüzde, ortalama, standart sapma gibi tanımlayıcı analizlerin yanı sıra bağımsız gruplarda t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan 633 bireyin %61(386)’i kadın %39(247)’u erkektir. Katılımcıların 52,9(335)’u sağlık durumlarını iyi; %27,2(172)’si orta olarak değerlendirmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin %16,4(104)’ü herhangi bir sağlık sigortası kapsamında değilken, %76,3(483)’ünün genel sağlık sigortası, %7,3(46)’ünün ise özel sağlık sigortası kapsamında olduğu görülmektedir. Yapılan t-testi sonucunda katılımcıların cinsiyetlerine ve kronik hastalıkları olup olmama durumlarına göre sağlık algılarında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Ancak katılımcıların sosyal medya kullanımlarına göre sağlık algısı ölçeğinin kesinlik alt boyutunda ve online sağlık arama davranışında anlamlı bir fark bulunmuştur. Buna göre sosyal medya kullanan bireylerin kesinlik algısının sosyal medya kullanmayan bireylerden daha düşük olduğu ve sosyal medya kullanan bireylerin online sağlık arama davranışının sosyal medya kullanmayan bireylere göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların öz farkındalık düzeyleri ile sağlığa verdikleri önem arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki; profesyonel sağlık arama davranışları ile öz farkındalık düzeyleri arasında negatif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan bireylerin geleneksel sağlık arama davranışları ile kontrol merkezi algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki; geleneksel sağlık arama davranışları ile kesinlik algısında pozitif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki vardır.
Sonuç: Sonuç olarak bireylerin sosyal medya kullanım durumlarına, yaşına ve bir yılda sağlık kurumuna ortalama gidiş sayısına göre sağlık algılarında; cinsiyet, eğitim durumu ve gelir düzeyine göre sağlık arama davranışlarında anlamlı farklılıklar olduğu görüşmüştür. Bunun yanı sıra katılımcıların online sağlık arama davranışları ile sağlık algısının kontrol merkezi(r=0,242) ve kesinlik(r=0,214) alt boyutları arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer bir ifade ile bireylerin online sağlık arama davranışları arttıkça kesinlik sağlık algısı ve kontrol merkezi algısı da artmaktadır. Buradan hareketle bireylerin online sağlık arama davranışı gösterdiklerinde aradıkları durum ile ilgili kesin ve kontrol edilebilir sonuçlara ulaştıklarına inandıkları yorumu yapılabilmektedir. Son olarak sağlık algısı ile sağlık arama davranışı arasında düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir.
Keywords
- Alkan SA, Özdelikara A, Mumcu Boğa N, 2017. Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Algılarının Belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2): 11 – 21.
- Altay B, Çavuşoğlu F, Çal A, 2016. Yaşlıların sağlık algısı, yaşam kalitesi ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesini etkileyen faktörler. TAF Prev Med Bull, 15(3): 181-189.
- Aslan D, Boztaş G, Kılıç E, Öztürk İ, Erkan K, Günbey L, Balcı M, Akın L, 2004. Bir Spor Merkezine Kayıtlı Olan Kadınların Sağlık-Hastalık Kavramları İle İlgili Görüşleri Ve Sağlık Arama Davranışlarını Etkileyen Faktörler. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(2): 30-38.
- Aştı T, Karadağ A. Hemşirelik Esasları. Akademi Basın Ve Yayıncılık, İstanbul, 2012.
- Babitsch B, Gohl D, Von Lengerke T, 2012. Re-Revisiting Andersen’s Behavioral Model Of Health Services Use: A Systematic Review Of Studies From, 1998 – 2011. GMS PsychoSocial-Medicine, 9, 1-15.
- Biçer İ, Yalçın Balçık P, 2019.Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp: Türkiye ve Seçilen Ülkelerin İncelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(1): 257-245.
- Bolsoy N, Sevil Ü, 2006. Sağlık-Hastalık ve Kültür Etkileşimi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(3): 78-87.
- Conseil S, Sofreco E, 2007. Sağlık Arama Davranışı Araştırması. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Ankara.
- Coşkun N, 2019. Üniversite Gençlerinin Cinsel Sağlık Arama Davranışını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Çiflik Bolluk A, 2017. Obez Bireylerde Duygusal Zeka, Yaşam Kalitesi Ve Sağlık Algısı. Uzmanlık Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir.
- Demir S, 2012. Üriner İnkontinanslı Kadınlarda Yaşam Kalitesi Ve Sağlık Arama Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Diamond Jj, Becker Ja, Arenson Ca, Chambers Cv, Rosenthal Mp, 2007. “Development Of A Scale To Measure Adults‟ Perceptions Of Health: Priliminary Findings”. Journal Of Community Psychology, 35(5): 557-61
- Doğanay S, Uçku Şr, 2012. Yaşlılarda Kötü Sağlık Algısı Koroner Kalp Hastalığı Ve Ölümleri Belirler Mi?. Turkish Journal Of Geriatrics, 15: 396–402.
- Efteli E, Khorshtd L, 2016. İki Farklı Bölüm Öğrencilerinin Sağlık Algılarının Karşılaştırılması. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi; 32(2): 1– 10.
- Esin M, Aktaş E, 2012. Çalışanların Sağlık Davranışlarını Ve Etkileyen Faktörler: Sistematik İnceleme ,İstanbul Üniversitesi Florence Nightingal Hemşirelik Dergisi, 20 (2).
- Güleç G, Yenilmez Ç, Ay F, 2011. Bir Anadolu Şehrinde Psikiyatri Kliniğine Başvuran Hastaların Hastalık Açıklama ve Çare Arama Davranışları. Klinik Psikiyatri Dergisi, 14(3): 131-142.
- Gürbüz S, Şahin, F, 2017. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Felsefe-Yöntem-Analiz. Seçkin Yayınevi:Ankara
- Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, 2009. Türkiye Nüfus Ve Sağlık Araştırması, 2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Ve Tübitak, Ankara, S.38.
- Hayran O, Coşkun A, Özdemir E, Ay P, Hıdıroğlu S, Nalbant H, Save D, Topuzoğlu A, 2007. Sağlık Arama Davranışı Araştırması. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Ankara.
- Kadıoğlu H, Yıldız A, 2012. Sağlık Algısı Ölçeğinin Türkçe Çevriminin Geçerlilik Ve Güvenilirliği. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri, 32: 47-53.
- Kesgin C, Topuzoğlu A, 2006. Sağlığın Tanımı; Başaçıkma. İstanbul Kültür Üniversitesi Dergisi, 3: 47-49.
- Kıraç R, 2019. Sağlık Arama Davranışını Etkileyen Faktörler: Yapısal Eşitlik Modellemesine Dayalı Bir Çalışma. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Kilit DÖ, Eke E, 2019. Bireylerin Sağlık Bilgisi Arama Davranışlarının Değerlendirilmesi: Isparta İli Örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2): 401-436.
- Kim Jh, Noh J, Choi Jw, Park Ec, 2017. Association Of Education And Smoking Status On Risk Of Diabetes Mellitus: A Population-Based Nationwide Crosssectional Study. International Journal Of Environmental Research And Public Health.
- Kol E, 2015. Türkiye’de Sağlık Reformlarının Sağlık Hakkı Açısından Değerlendirilmesi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1): 135-164.
- Kurtdaş M, 2016, Sağlıklı Yaşam! Sloganı Etrafında Şekillenen Yeni Tüketim Biçimleri. Sosyolojik Düşünce Dergisi, 1(1): 1-10.
- Nabieva J, Souares A, 2019. Factors İnfluencing Decision to Seek Health Care: A Qualitative Study Among Labourmigrants’ Wives in Northern Tajikistan. Nabieva and Souares BMC Pregnancy and Childbirth, 19(7): 2-10.
- Önder R, 2014. Sağlık Arama Davranışı Ve Etki Eden Etkenler. Uzmanlık Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aydın.
- Özdemir B, 2018. Sağlık Algısı Ve Sağlık Kullanımı İlişkisi: Sağlık Bilimleri Üniversitesi Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi Beykent Üniversitesi, Ankara.
- Özmen, S., (2013). Genel Sağlık Sigortasının Özel Sağlık Hizmeti Sunucularına ve Hasta Memnuniyetine Olan Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
- Şenol V, Çetinkaya F, Ünalan D, Balcı E, Öztürk A, 2010. Determinants Of Self-Rated Health İn General Population İn Kayseri, Turkey. Türkiye Klinikleri Tıp Bili Mleri Dergisi, 30(1):8896.
- Sushmit, S, Chin S, 2014. Health Information Search Behavior On The Web: A Pilot Study. Arxiv, Abs/1410.8068.
- Tatar M, Tatar F, 1997. Sağlığın Ölçülmesi: Kavramsal Bir Çerçeve. Toplum Ve Hekim Dergisi, 12(78): 54-61
- Van Osch L, Lechner L, Reubsaet A, De Nooijer J, De Vries H, 2007. Passive Cancer Detection And Medical Help Seeking For Cancer Symptoms: (İn)Adequate Behavior And Psychosocial Determinants. Eur J Cancer Prev, 16:266-274.
- Vergi Y, 2018. Besin Etiketlerinin Sağlık Algısı Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- WHO, 1946. “Constitution Of The World Health Organization”, Genava: WHO.
- Yanmış S, 2016. Sağlık Algısının Hemodiyalize Bağımlı Olan Bireylerde Diyet Ve Sıvı Kısıtlamasına Uyumsuzluğuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Yetgin S, 2014. Karabük İlinde Gebelerde Sağlık Arama Davranışı İle İlgili Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Yıldız S, 2016. Yetişkinlerde Şişmanlığın Yaşam Kalitesi Ve Sağlık Algısına Etkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kayseri.
