Zihinsel Yetersizliği Olan Bireylere Günlük Yaşam Becerilerinin Öğretiminde Artan Bekleme Süreli Öğretim Yönteminin Etkililiği
Author :
Abstract
Araştırmada artan bekleme süreli öğretim yönteminin zihinsel yetersizliğe sahip bireylerin günlük yaşam becerileri üzerindeki etkililiği araştırılmıştır. Araştırmaya orta düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip 14, 16 ve 18 yaşlarında iki kız bir erkek öğrenci katılmıştır. Araştırmada tek-denekli araştırma desenlerinden yoklama denemeli çoklu yoklama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın sosyal geçerliliği zihinsel yetersizliği olan bireylerin öğretmenlerinin ve annelerinin görüşleri alınarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları, artan bekleme süreli öğretim yönteminin zihinsel yetersizliğe sahip bireylerin günlük yaşam becerilerini edinmelerinde, öğretim sona erdikten 1, 3 ve 5 hafta sonra kalıcılığını sürdürmelerinde, farklı ortam ve araç-gereçlere genellemelerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmanın sosyal geçerlilik verileri, öğretmenlerin ve annelerin çalışmaya ilişkin olumlu görüş bildirdiklerini göstermektedir.
Keywords
Abstract
This study aimed to examine effectiveness of progressive time delay procedure on daily life skills of individuals with intellectual disabilities. The participants of the study included two girls and one boy students with moderate intellectual disabilities aged between 14 and 18. In the study, a single subject design, multiple probe design across participants, was used to analyze data. The teachers and mothers of participating students were interviewed to investigate social validity of the study. According to results, the progressive time delay procedure was found an effective approach on students with intellectual disabilities’ acquisition, maintenance, and generalization of daily life skills. Analysis of social validity data indicated that the teachers and mothers had positive beliefs toward the intervention.
Keywords
- Ağrı, K. (2017). Zihin yetersizliği olan bireylere yaya becerisinin öğretiminde artan bek- leme süreli öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Ault, M. J., Wolery, M., Gast, D. L., Doyle, P. M., & Martin, C. P. (1990). Comparison of predictable and unpredictable trial sequences during small-group instruction. Learning Disability Quarterly, 13(1), 12-29.
- Ballı, D. (2020). Okul öncesi özel gereksinimli çocuklarda sosyal etkileşim becerileri ile davranış sorunları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- Bozak, B. ve Çetin, M. E. (2018). Zihinsel yetersizliği olan bireylere tehlike uyarı sem- bollerinin öğretiminde artan bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiği. Education Sciences, 13(1), 19-43.
- Browder, D. M., Hines, C., McCarthy, L. J. & Fees, J. (1984). A treatment package for increasing sight word recognition for use in daily living skills. Education and Training of the Mentally Retarded, 19(3), 191-200.
- Casey, S. D. (2008). A comparison of within-and across-session progressive time delay procedures for teaching sight words to individuals with cognitive delays. The Behavior Analyst Today, 9(3-4), 162.
- Cavkaytar, A. (1999). Zihin engellilere özbakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 40-50.
- Charlop, M. H., Schreibman, L., & Thibodeau, M. G. (1985). Increasing spontaneous verbal responding in autustic children using a time delay procedure. Journal of Applied Behavior Analysis, 18(2), 155-166.
- Chen, S., Lange, E., Miko, P., Zhang, J., & Joseph, D. (2001). Progressive time delay pro- cedure for teaching motor skills to adults with severe mental retardation. Adapted Physical Activity Quarterly, 18(1), 35-48.
- Collins, B. C., Stinson, D. M., & Land, L. A. (1993). A comparison of in vivo and simula- tion prior to in vivo instruction in teaching generalized safety skills. Education and Training in Mental Retardation, 28(2), 128-142.
- Cullen, J. M., & Alber-Morgan, S. R. (2015). Technology mediated self-prompting of daily living skills for adolescents and adults with disabilities: A review of the literature. Education and training in autism and developmental disabilities, 43-55.
- Doyle, P. M., Schuster, J. W. ve Meyer, S. (1996). Embedding extra stimuli in the task direction: Effects on learning of students with moderate mental retardation. The Journal of Special Education, 29(4), 381–399.
- Diken, İ. H. (2018). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim, Ankara: Pegem Yayınevi.
- Farmer, J. A., Gast, D. L., Wolery, M. & Winterling, V. (1991). Small group instruction for students with severe handicaps: A study of observational learning. Education and Training in Mental Retardation, 26(2), 190-201.
- Frederick-Dugan, A., Varn, L. & Test, D. W. (1991). Acquisition and generalization of purchasing skills using a calculator by students who are mentally retarded. Education and Training in Mental Retardation, 26(4), 381-387.
- Hook, J. M., Hixson, M. D., Decker, D. & Rhymer, K. N. (2014). Progressive time delay to remediate letter discrimination difficulty. Behavioral Development Bulletin, 19(1), 1.
- Kanbaş, E. (2002). Zihin özürlü çocuklara adı söylenen mutfak araç ve gereçlerine ait resmi seçme becerisinin öğretiminde artan bekleme süreli öğretimin etkililiği ve hedeflenmeyen bilgi öğretimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Kırcaali İftar, G. ve Tekin İftar, E. (2016). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. An- kara: Vize Yayıncılık.
- Tekin-İftar, E. Özel Eğitimde Bilimsel-Dayanaklı Uygulamalar: Tarihçe, Tanım ve Öne- riler. https://www.researchgate.net/publication/336641878_Ozel_Egitimde_Bilimseldayanakli_Uygulamalar_Tanim_Tarihce_ve_Oneriler (Erişim Tarihi: 15.09.2021)
- McCurdy, B. L., Cundari, L. ve Lentz, F. E. (1990). Enhancing instructional efficiency: An examination of time delay and the opportunity to observe instruction. Education and Treatment of Children, 13(3), 226-238.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği: Ankara. 08.09.2021 tarihinde http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/13145613_Ozel_EYitim_Hizm etleri_YonetmeliYi_son.pdf
- Öncü, Ö. (2019). Zihin yetersizliği olan öğrencilere acil durum numaralarının öğreti- minde artan bekleme süreli öğretimin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
- Özak, H., Vural, M., & Avcıoğlu, H. (2008). Rehberlik ve araştırma merkezi müdürleri- nin gönderme tanılama yerleştirme izleme ve değerlendirmeye ilişkin görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 189-206.
- Shelton, B. S., Gast, D. L., Wolery, M. & Winterling, V. (1991). The role of small group instruction in facilitating observational and incidental learning. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 22(3), 123-133.
- Smith, K. A., Ayres, K. A., Alexander, J., Ledford, J. R., Shepley, C. & Shepley, S. B. (2016). Initiation and generalization of self-instructional skills in adolescents with autism and intellectual disability. Journal of autism and developmental disorders, 46(4), 1196-1209.
- Snell, M. E. (1982). Analysis of time delay procedures in teaching daily living skills to retarded adults. Analysis and Intervention in Developmental Disabilities, 2(2-3), 139155.
- Stinson, D. M., Gast, D. L., Wolery, M. & Collins, B. C. (1991). Acquisition of nontarge- ted information during small-group instruction. Exceptionality: A Special Education Journal, 2(2), 65-80.
- Tekin, E. (1999). Yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakül- tesi Özel Eğitim Dergisi, 2(03).
- Topsakal, M. ve Düzkantar, A. (2010). Zihin özürlü çocuklara oto yıkama becerisi öğre- timinde hata düzeltmesi yapılarak gerçekleştirilen eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 79-94.
- Van Laarhoven, T. ve Van Laarhoven-Myers, T. (2006). Gelişimsel engelli kişilere gün- lük yaşam becerilerini öğretmek için video tabanlı üç öğretim prosedürünün karşılaştırılması. Gelişimsel Yetersizliklerde Eğitim ve Öğretim, 365-381.
- Varol, N. (2010). Beceri öğretimi ve öz bakım becerilerinin kazandırılması. Ankara: Kök Ya- yıncılık.
- Wolery, M., Jones Ault, M., Munson Doyle, P. ve Gast, D.L. (1986). Comparison of inst- ructional strategies: A literature review. 06.09.2021 tarihinde https://eric.ed.gov/?id=ED345418 adresinden alınmıştır. EXTENDED ABSTRACT
